AJANS ÜNİVERSİTE-Esra MUTLU
Fotoğraf-Başar UZUN
Türk toplumunda insanların gündelik yaşantısının olmazsa olmazı hâline gelen, ince belli cam bardaklarda, buğusu üstünde sevilerek içilen çay, bir araştırmaya konu oldu. Araştırma, günün her saatinde sevilerek içilen çayın tüketiminin yaşa, cinsiyete ve eğitime göre değiştiğini gösteriyor.
Türkiye’de yaygın olarak Karadeniz Bölgesi’nde yetişen, bu bölge insanımızın büyük bir kısmının geçim kaynağı olan çay, yetiştirilmesi, toplanması, kurutulması ile toplumumuzda ayrı bir yere ve öneme sahip. Günün her saatinde, genellikle ince belli cam bardaklarda tükettiğimiz çay, her ne kadar pek bilinmese de farklı türlere sahip.
İÜ İktisat Fakültesi Maliye Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Şeker’in, Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Ulusoy ile yürüttüğü araştırmanın sonuçları, çay tüketiminde yaşanan değişimin, yaşa, cinsiyete ve eğitime göre farklılaştığını gösterdi.
Ülkemizde en fazla tüketilen içecek çay. Araştırmaya göre millî içeceğimiz olan çayı, her 10 kişiden 9’u, her gün tüketiyor. Toplumun yarıya yakın kesimi, günde 5 bardaktan fazla çay içiyor. Hiçbir içecek şu anda çayın tüketim sıklığına yaklaşamıyor ve yakın zamanda yaklaşabilecek gibi de görünmüyor.
15 İlde 1661 Kişi ile Görüşüldü
Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, Trabzon Ticaret Borsası ile ÇAYSİAD’ın destekledikleri araştırma, Türkiye’de 15 ilde (İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Mersin, Sakarya, Diyarbakır, Gaziantep, Kayseri, Trabzon, Eskişehir, Erzurum, Kocaeli, Adana) 1661 kişi ile yüz yüze görüşülerek gerçekleştirildi. Görüşmelerde örneklem grubun yüzde 56’sı erkek, yüzde 44’ü kadındı. Grupta bulunanların yüzde 56’sını evli çiftler ve orta düzeyde gelire sahip kişiler oluşturdu. Araştırmada katılımcılara, içecek tüketim tercihleri, içecek tüketim sıklıkları, çay tüketimindeki değişiklikleri, çay türlerinin bilinirliliği, çay alım kriterlerine yönelik sorular soruldu.
Yaptıkları araştırmadan ortaya kısmen bekledikleri sonuçların çıktığını ifade eden Doç. Dr. Şeker, gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarına dair şu bilgileri verdi:
“Araştırma, çayın Türk toplumunda en çok tercih edilen içecek olduğunu gösterdi. Ortaya çıkan sonuçlardan, yaş düzeyi yükseldikçe çayın tercih edilme sıklığının arttığını gördük. Gençlerle eğitim düzeyi yüksek kişilerde çaya olan talebin azaldığı ve gençlerin alternatif olarak kahveyi tercih ettikleri sonucuna ulaştık. Eğitim seviyesi arttıkça kahve tüketiminde, filtre kahve ve diğer kahve çeşitlerinin tüketim miktarının arttığını tespit ettik. Kahveden sonra tüketim sıklığı ve miktarı bakımından, bitki ve meyve çaylarının geldiğini gördük.”
“Kahve, Çaya Göre Bir Statü İçeceği Olarak Algılanıyor”
Araştırma, çayın hem evde hem dışarıda en fazla tercih edilen içecek olduğunu gösterdi. Dışarıda ikinci içecek olarak çayın yerini, daha çok Türk kahvesi veya kahve türleri almaya başlıyor. Bu değişimin yaşanmasındaki en önemli etkenin, son yıllarda artan kahve evleri ve kafelerin çoğalması olduğu belirtiliyor. Diğer önemli bir etken ise kahvenin, çaya göre bir statü içeceği olarak algılanması. Bu algılamanın oluşmasında genç eğitimli grubun payı büyük.
“Çay Tüketicisi Muhafazakâr”
Araştırma sonuçlarından biri de çay tüketicisinin muhafazakâr olduğunu gösteriyor. Çay tüketenler aldıkları, bildikleri markanın dışında bir çay almıyor ve alıştıkları çayın fiyatına bakmıyorlar. Damak tadlarını kolay kolay değiştirmiyorlar. Ancak, kadınlar erkeklere göre, gençler yaşlılara göre, eğitimliler daha az eğitimlilere göre tercihleriini değiştirme eğilimi gösteriyorlar.
İyi Çay Nasıl Demlenir?
Çay, nem ve harici kokulardan etkilenmeyecek şekilde, kapalı ambalajda muhafaza edilmelidir. İyi su kullanılmalı, porselen demlik tercih edilmelidir. Demlik önceden ısıtılmalıdır. Kaynar suyun bulunduğu çaydanlığın ateşi kısılarak demlik çaydanlığın üzerine oturtulmalı ve dem kaynatılmamalıdır. Demleme esnasında demliğin üzerine temiz bir bez konulmalıdır. Demliğin ağzı huni şeklinde alüminyum folyo ile kapatılmalıdır. Çay demlenirken demlik sallanmamalıdır. Çayın demlenme süresi yabancı çaylarda 5-7 dakika, Türk çaylarında çayın kalitesine göre 10-15 dakika arasında olmalıdır. Demlenmeden sonra, dem ile posa birbirinden ayrılmalıdır. Dem porselen bir kaba aktarılmalıdır. Demlenen çay yarım saat içinde içilmelidir.
