Yusuf TEKKE
Fotoğraf: Başar UZUN
Türkiye’nin İlk Kopya Kuzusunun Dünyaya Geldiği İstanbul Üniversitesi’nde Bir İlk Daha Gerçekleştirildi
Transgenik Hayvanlar Ülkemizde Üretilemeyen İlaçlar İçin Çare
Hayvanlar üzerinde yapılan gen temelli çalışmalar, birçok hastalığın sebebi ve tedavi yöntemlerinin araştırılması; aşı, ilaç, tanı yöntemlerinin geliştirilmesi ve endüstriye yönelik ürünlerin üretilmesi alanlarında önemli olanaklar sağlıyor.
Özellikle diyabet, kanser, Alzheimer gibi çok sayıda hastalığın oluşma nedenleri ve tedavileri konusunda, transgenik çalışmalar bizlere hayati bilgiler veriyor.
Transgenik çalışmaların bir diğer önemli özelliği de sentetik olarak üretilemeyen biyofarmasötiklerin, yani ilaç veya ilaç benzeri maddelerin, transgenik canlılar aracılığıyla üretilebilmesi yolunu açmış olmasıdır. Biyolojik ilaç fabrikalarının oluşturulması yolunu da açacak olan çalışmalar sayesinde, hayvan sütü gibi kolay elde edilebilen hayvansal ürünlerden değerli ilaç ve ilaç benzeri maddelerin üretimi mümkün olacak. Avrupa İlaç Dairesi, 2006 yılında transgenik keçilerin sütünden, 2009 yılında ise transgenik tavşanların sütünden elde edilen ilaçların insanlar tarafından kullanılmasına onay vermişti.
Bu tür ilaçlar ülkemize ithal olarak gelmekte ve sağlık harcamalarında ciddi ekonomik kayba yol açmaktadır.
Transgenik Hayvan Sütünden İlaç Üretiminde Son Aşamaya Gelindi
TÜBİTAK tarafından hazırlanan “Vizyon 2023” Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi ve TC Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) İlaç Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda “Transgenik Teknoloji ile İlaç Üretilmesi” stratejik amaç olarak belirtilmiş. İstanbul Üniversitesi, ülkemizin ilk klon hayvanları ve ilk transgenik tavşanlarından sonra ilk transgenik kuzusunu da üreterek bu stratejik amaç çerçevesinde çok önemli bir adım attı. Ülkemiz ilaç sanayii için de bir ilk olacak olan transgenik hayvan sütünden değerli ilaçların üretimine yönelik yapılan bilimsel çalışmalarda son aşamaya gelindi.
Ülkemizin ilk ve en büyük üniversitesi olan İstanbul Üniversitesi, birçok alanda olduğu gibi genetik ve biyoteknoloji alanında da öncü olmaya devam ediyor.
“Çalışmalarımızda ülke önceliklerini göz önünde bulunduruyoruz.”
Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Sema Birler, projenin dünya ve Türk bilim açısından taşıdığ önemin altını çizerek konu ile ilgili olarak şu açıklamalarda bulundu:
“Çalışmamız neticesinde doğan transgenik kuzu bir sonraki aşamada sütünden ilaç elde edebileceğimiz yeni transgenik kuzular üretebilmemiz için önemli bir basamaktır. Değerli biyofarmasötik ilaçları transgenik koyunlardan üretmek düşüncesindeyiz. Ülkemizde üretilmeyen bu ilaçları yurt dışından ithal ediyoruz. Bu da ülke ekonomisinde büyük kayba sebep oluyor. Çalışmalarımızda ülke önceliklerini göz önünde bulunduruyoruz.
Transgenik kuzumuzun özellikle tırnakları ve ağız kısmı, floresan ışık altında yeşil parlama gösteriyor. Koyun embriyolarına özel bir belirteç gen verdik ve bu gen transgenik kuzumuzun genomuna yerleşerek mukozalarda yeşil parlama yapan bir proteinin üretimine neden oluyor. Bu bizim için büyük bir aşama. Bugüne kadar yaptığımız çalışmalarda, yani klonlamadan itibaren transgenik hayvan üretimi için çaba gösterdik.
Bu aşamada bizim için önemli olan transgenik teknolojinin çalışıp çalışmadığıydı. Transgenik teknoloji, çiftlik hayvanlarında çok kolay uygulanabilen bir teknoloji değil. Çalışmada kullanılan yöntemin, uygulama kolaylığı ve başarı yüzdesi ölçüsünde benzer çalışmaların kolaylaşmasına konusunda katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. Yakın bir gelecekte sütünden biyofarmasötik üreten koyunları elde etmeyi umuyoruz.
Transgenik hayvanları kullanarak biyoteknolojik ilaçları üretmek hem daha az maliyetli oluyor hem de günümüzde kullanılan diğer yöntemlere göre daha iyi formda üretime olanak sağlıyor. Biz de bu teknolojiyi ülkemize getirmek için yıllardır uğraşıyoruz. Transgenik kuzumuz, bu noktaya geldiğimizin bir göstergesidir. Amacımız, transgenik teknoloji ile ilaç üretmek ve uygun formda olduğunu kanıtlayarak bu ilacı, ilaç sanayiine bir ürün olarak sunabilmektir.”
PROJE EKİBİ
Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. Sema Birler (İÜ Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama ABD)
İÜ Araştırıcıları: Prof. Dr. Serhat Pabuccuoğlu, Prof. Dr. Mithat Evecen, Prof. Dr. Kemal Ak, Prof. Dr. Serhat Alkan, Dr. Kamber Demir, Dr. Özge Turna Yılmaz, Dr. Gül Bakırer Öztürk, Ramazan Arıcı, Ayşe Can, Selin Özdemirci, Hazar Karaçam, İsraa Faris Mohamed, Hüseyin Yüksel, Ezgi Ertürk, Sevilay Şeker, Leyla Eraslan, Muhammed Yanmaz.
Hawaii Üniversitesi John A.Burns Tıp Fakültesi, Biogenesis Araştırma Enstitüsü Araştırıcıları: Prof. Dr. Stefan Moisyadi, Dr. Joel Marh
Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi:
Prof. Dr. Kadir Turan
Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi: Yard. Doç. Dr. Burcu Üstüner
Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi: Doç. Dr. Ümüt Cirit
Sponsorlar: İÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi, İnterlab Lab. Ürün San. ve Tic. A.Ş., Anadolu Hayvancılık San. ve Tic. Ltd. Şti., MVM Medikal Veteriner Malzemeleri
Özel Teşekkür: Prof. Dr. Batu Erman (Sabancı
Üniversitesi), Kozet
Avanus (İÜ)
