AJANS ÜNİVERSİTE- Neslihan KALKAN, Yağmur Meltem ATİK, Tuğçe AYÇİN
Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi Arş. Gör. Dr. Saim Çağrı Kocakaplan’ın konuşmacı olarak katıldığı etkinlik, ekonomi maliye ilişkisinin gümrük sistemi üzerinden yorumlanmasıyla başladı. Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, aynı zamanda doktora tezi olarak hazırladığı bu çalışmasının zaman aralığını 1750-1800 arası dönem olarak tercih etmesinin sebebini “Bu dönem hem dünya hem de Osmanlı iktisat tarihi açısından bir makas özelliği gösteriyor” diyerek belirtti.
“Bugün bile İstanbul’da tek bir gümrük noktası yoktur, birleşiktir ve Marmara Bölgesi’ne göre yayılır” ifadelerine yer vererek sözlerine devam eden Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, bunun mali ve iktisadi sebeplerini açıkladı. Bu durumun mali olarak denetimin kolaylığı, iktisadi olarak ise hem iaşe politikalarının hem kaçakçılığa karşı önlemlerin kontrol edilebilmesiyle alakalı olduğunu dile getirdi. Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, konuşmasına şöyle devam etti: “Büyüme noktasında Avrupa benzeri bir duruma rastlamadığımız için ekonomi maliye ilişkisi Avrupa’dakinin aksine, maliyenin oyunun kurallarını belirlediği bir yapı olarak seyretmiştir”.
Gümrük Gelirleri Ticarete Dair Veri Sunar
Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, Osmanlı şehir içi gümrüklerinin kara ve deniz gümrükleri de içerisinde olmak üzere 3 tane alt bölgeden meydana geldiğini aktardı. Bu bölgeleri Marmara Bölgesi gümrükleri, Karadeniz’de Sinop ve Samsun’a kadar olan iskele gümrükleri ve adalar denizi bölgesindeki gümrükler olarak sıraladı. “Bahsettiğimiz kara ve deniz gümrük noktaları bugün semte de ismini veren Eminönü Yeni Camii önündeki İstanbul gümrük eminliği tarafından idare edilir” diyen Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, gümrük gelirlerinin %4, %5 ve %6 oranlarında tahsil edilen vergilerden oluştuğunu söyledi. Bu yüzdelik kesintilerin gümrüklerin gelirlerini oluşturduğunu, dolayısıyla gümrük gelirlerine bakılarak ticaret hacmine dair öngörülerde bulunulabileceğini ve böylece hasılat raporlarına göre ticaretin nerede yoğunlaştığının görülebileceğini sözlerine ekledi.
İstanbul Gümrüğü İltizam Usulü İle Yönetilmiştir
İltizamı çok bileşenli mukataa yapısını yönetmek için hukuki kolaylık sağlayan bir mekanizma olarak tanımlayan Arş. Gör. Dr. Kocakaplan,”İstanbul gümrük emini olan kişi sadece Eminönü’ndeki merkez gümrüğü ve doğudan gelen kervan gümrüğünü yönetir. Onun haricindeki bütün gümrükleri büyük ölçüde iltizam olarak gerektiğinde nezareten 3.kişilere devreder. İstanbul gümrük emini bu bütünü uhdesine alır ve alttaki paydaşlara dağıtır. İltizam ise bu esnekliği sağlar” dedi.
Sunumunu tablo ve grafiklerle de görselleştiren Arş. Gör. Dr. Kocakaplan, katılımcıların soru ve görüşleri üzerine de açıklamalarda bulunduktan sonra sözlerini noktaladı.
