AJANS ÜNİVERSİTE – Betül YÜNCÜOĞLU
Yardım kelimesi, genellikle karşılıksız iyilik anlamında kullanılıyor ancak devletler boyutunda işler böyle yürümüyor. Gelişmiş ülkeler, yapacakları yardımların kendi ülkelerine ne gibi geri dönüş sağlayacağının kaygısını taşıyorlar. BİLGESAM Afrika uzmanı Hasan Öztürk, Afrika’ya en çok Norveç, Finlandiya, ABD, Kanada ve İngiltere gibi ülkelerden yardım yapıldığını söyledi.
Yardım Yerine Yatırım Yapılmalı
Ancak bu ülkelerden yapılan “insani” amaçlı yardımların perde arkasında başka amaçlar da bulunabiliyor. Hasan Öztürk, şunları kaydetti: “Somali geçmişte oldukça fazla tarım yapılan bir ülkeydi. Gıda üretimi varken 1980’lerde büyük bir kuraklık yaşandı. Uluslararası toplum buraya gıda yardımı yaptı. Oysa buraya 100 milyon dolarlık bir gıda yardımı yapılacağına, o parayla yeni su kuyuları veya yeni tarım alanları açılsaydı ülke ekonomisi kalkınacaktı. Dışarıdan gıda geldiği zaman, orada tarım yapanlar piyasada bol gıda olduğu için tarımı bırakıp şehre göç ediyor.”
Afrika’ya yapılan yardımlar, bölgeden ziyade, yardımın geldiği ülkeyi “refaha erdiriyor.” Zira yardımı yapan ülke, gönderdiği pirinç ya da buğday gibi gıda maddelerini kendi çiftçisinden alarak ekonomisini canlandırıyor. Bu durumda Afrika’nın “yarınlarının” garanti altına alındığını söylemek bir hayli zor.
“Yardımlar” Nedeniyle Fabrika Kapandı
Yapılan yardımların ülkelerdeki mevcut girişimleri de sindirebildiğini ifade eden Hasan Öztürk, şu çarpıcı olayı anlattı: “Zambiya’ya ABD’den Bill And Melinda Gates Vakfı tarafından ilaçlanmış cibinlikler yollandı. İlaçlı cibinlik olunca sivrisinek yaklaşamıyor; ki sıtma hastalığı Afrika için ciddi bir tehdit. ABD bunları insanlara 1 dolar gibi sembolik bir fiyata verdi. Bu sefer yerel bir cibinlik fabrikası kapanmak zorunda kaldı. Çünkü satacak kimsesi kalmamıştı…”
Karşılıklı Çıkarlar Devreye Girebiliyor
Kağıt üzerinde bir şart ya da gerekçe olmasa da yardım eden ülkeler, yardım ettikleri ülkelerden bir iyilik istediğinde yapmalarını bekliyor. Öztürk bu durumu bir örnekle açıkladı: ”Tanzanya ithal araba yaş sınırlamasını 11 yıldan 7 yıla çekmek istedi ama Tanzanya’ya en çok araba ihraç eden ülke olan Japonya bu kanunun çıkmaması için çift şeritli ve yaklaşık 15 km olan Japonya-Tanzanya Dostluk Yolu’nu yaptı. Böylece yaş sınırı 11’de kaldı.”
Senegal’den Türkiye’ye Üniversite Hikâyesi
Senegal’den gelip Türkiye’de çalışan El Hadji Djibril Dieng Dil, diğer adıyla Alex, ülkesine sürekli gıda, giysi ve ilaç yardımı geldiğini söyledi. Action Aid, Africa Aid gibi kurumların fakir insanları tespit ederek yardım ettiğini aktaran Alex, üniversiteyi bitirenlerin bile çok zor iş bulduklarını söyledi. Alex, Türkiye dâhil bazı ülkelerin Senegal’de fabrika açtıklarını ama iş istihdamını sağlayamayacak kadar az olduğunu dile getirdi. Bir değişim programıyla İzmir’e üniversite okumaya gelen Senegalli Alex, şimdilerde hem ailesine para göndermek hem de okuluna devam edebilmek için Laleli’de bir internet kafede çalışıyor.