AJANS ÜNİVERSİTE- Ece Esra KARABULUT
İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Karaciğer Nakli Programı Sorumlusu Prof. Dr. İlgin Özden’in verdiği bilgilere göre nakil yapılan hastaların genel sağ kalma oranı % 92’dir. Bu başarılı sonuçlar, TC Sağlık Bakanlığı’nın, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü’nün, İstanbul Tıp Fakültesi Dekanlığı ve Başhekimliği’nin büyük desteği ve İstanbul Tıp Fakültesi’nin bütün birimlerinin iş birliği ve katkısı ile elde edilmiştir.
37 Hastaya Nakil Yapıldı
İÜ İstanbul Tıp Fakültesi’nde 2008-2014 yılları arasındaki 7 yıllık dönemde, toplam 78 hasta akut karaciğer yetersizliği sebebiyle tedavi edilmiştir. Toplam 37 hastaya (% 47) acil karaciğer nakli yapılmış, 14 hasta (% 18) yoğun bakım tedavisi ile iyileşmiş, 27 hasta (% 35) nakil yapılamadan (zamanında uygun organ bulunamaması nedeniyle) ölmüştür.
Nakil yapılan 37 hastada etiyolojik döküm şu şekildedir: Toksik ajanlar 10 (toplama mantar 8, bitkisel çay 2), viral hepatit 7 (B hepatiti 6, A hepatiti 1), Wilson hastalığı 5, otoimmün hepatit 3, fulminan Budd-Chiari sendromu 2, kriptojenik 10. 29 hastaya kadavradan, 8 hastaya canlı vericiden nakil yapılmıştır. Üç çocuk hasta için kadavra karaciğeri bölünmüş, küçük kısım hastamıza, büyük kısım başka kurumlarda erişkin hastalara nakledilmiştir. Sağ lobunda kist hidatik (paraziter bir hastalık) olan kadavrik karaciğerin sağ kısmı patolojiye gönderilmiş, sol lateral seksiyon kısmı, bir hastamızın hayatını kurtarmıştır.
İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Karaciğer Nakli Programı Sorumlusu Prof. Dr. İlgin Özden’in karaciğer nakline ilişkin verdiği bilgilere göre bir hasta, ameliyat sonrası erken dönemde çoğul organ yetersizliği neticesinde ölmüştür (erken mortalite % 3). Ameliyat sonrası ikinci yıl içinde birer hasta kronik ret ve steroide dirençli akut ret tedavisi komplikasyonları sebebiyle kaybedilmiştir. Genel sağ kalım % 92’dir (30/33).
Akut Karaciğer Yetersizliği
Akut karaciğer yetersizliği, sağlıklı kişilerde, önce sarılık ve pıhtılaşma bozukluğu (koagülopati), daha sonra günler-haftalar içinde ortaya çıkan şuur bozulması (ensefalopati) ile tanımlanan bir tablodur. Hastalar genellikle, ağır hepatit tablosunda başvururlar. Öncelikle gastroenterohepatoloji ve yoğun bakım birimleri tarafından, spesifik tedaviler (örneğin akut B hepatitinde antiviral ajan, mantar zehirlenmesinde kristalize penisilin ve karbon filtreli diyaliz) ve destek tedavisi yapılır. Bu girişimlere cevap vermeyen ve ensefalopati gelişen kişilerde, bir yandan tedaviye devam edilir bir yandan da acil karaciğer nakli süreci işletilir.
Acil Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?
Acil karaciğer nakli, kadavradan veya canlı vericiden yapılabilir. Akut karaciğer yetersizliği tablosu oluştuğunda, Sağlık Bakanlığı Organ Nakli Koordinasyon Merkezi’ne, hastanın kurumu tarafından başvuru yapılır. Merkez, üç bağımsız hakemden telefonla görüş alır. Üç hakemin de olumlu görüş bildirmesi durumunda, başvuru kabul edilmiş olur. Türkiye’nin herhangi bir yerinde bağışlanmış olan karaciğerler, öncelikle acil hastanın yattığı kuruma sunulur. Eğer sunulan karaciğer uygunsa, acil hastaya kullanılır.
İÜ İstanbul Tıp Fakültesi’nde süreç şöyle işler: Organ bağışı İstanbul içindeki bir hastanede yapılmışsa, karaciğer çıkarımını ekibimiz yapar. Organ bağışı başka bir şehirde olmuşsa, ekibimiz o şehre gidebilir veya o şehirde deneyimli bir ekip varsa, karaciğeri o ekip çıkarır.
Ekiplerin ulaşımı ve organın transferi Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanır. Çıkarılan karaciğerin özel sıvı içinde, 4OC’ta 24 saate kadar saklanabileceği söylense de, ilk 10-12 saatte yapılan nakil sonuçlarının çok daha iyi olduğu saptanmıştır. Karaciğer yaşamsal bir organ olduğundan, bağışlanan organın nakil yerine getirilmesinde gerektiğinde ambulans helikopter ve uçaklar kullanılır.
Kimlerden Nakil Yapılabilir?
Kadavradan nakil yapılamayan durumlarda, hastanın 4. dereceye kadar kan ve hısım akrabalarından nakil yapılması mecburiyeti doğar. İncelemeler zaman aldığından, ağır hepatit tablosu belirli ölçütlere uyan hastaların akrabalarına, canlı verici hazırlığı önerilir.
Gönüllü akrabanın hazırlığı için detaylı biyokimyasal inceleme, serolojik testler, doku tiplemesi, tromboza eğilim yaratan kalıtsal durumlarla ilgili testler, batın BT anjiografi, MR-MRCP, solunum sistemi değerlendirmesi (muayene ve spirometri), kardiyovasküler değerlendirme (muayene, EKG, ekokardiyografi), psikiyatrik muayene, özofagogastroduodenoskopi, indosiyanin yeşili temizlenme testi ve karaciğer biyopsisi yapılır. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi’nde bu detaylı tetkikler 2 gün içinde tamamlanabilmektedir.
Canlı verici ameliyatı, düşük de olsa ölüm riski taşıyan (% 0.5) bir ameliyattır; dünyada bir yakınına karaciğer verirken ölmüş insanlar vardır. Ülkemizde, üç farklı kurumda üç canlı karaciğer vericisi ölümü olmuştur. İstanbul Tıp Fakültesi’nde canlı verici ölümü olmamıştır ve olmaması için en üst düzeyde duyarlılık gösterilmektedir.