Büşra DEVREZ
Fotoğraf -Bünyamin YILDIZTURAN
İÜ Öğretim üyeleri tarafından hayata geçirilen İstanbul Üniversitesi Sanal Laboratuvarı (İÜSANLAB) projesi deneylerin artık sanal laboratuvar ortamında yapılmasına olanak tanıyor. Mekandan bağımsız olarak sanal dünyada ortak deneyler yapılabilmesini sağlayan ÜSANLAB, akıllı telefon ve tabletlerde de çalışarak bilimsel çalışmaların önündeki pek çok engeli ortadan kaldırıyor
İstanbul Üniversitesi yine bir ilke imza attı ve öğrencilerin bilgisayar/cep telefonu/tablet ortamında deney yapmalarına olanak sağlayan Mobil Sanal Laboratuvar uygulamasını başlattı.
Günümüzde üst düzey bir simülasyon programı olarak tanımlanan sanal laboratuvarlar, zaman ve mekân engelini ortadan kaldırarak 7/24 erişime açıktır; öğrenenlerin fiziksel bir ortama sığdırılması sıkıntısının giderilmesini temin eder; maliyet bakımından tasarruf sağlar; üst düzey etkileşmeye olanak tanır; öğrenenlerin öğrenme isteği ve motivasyonlarını, bireysel öğrenme hızını arttırır; güvenli deney ve gözlem olanağı sağlar; yaşam boyu öğrenme imkânı verir.
Dünyada ilk ve tek aktif öğrenme yöntemlerine dayalı, interaktif, 3 boyutlu modellemeler kullanılan ve öğrencilerin, iş birlikli gruplar hâlinde, zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın, bulundukları her yerden deney yapabilmelerine olanak sağlayan İÜSANLAB, tüm İOS (iPhone, iPad) ve Android (Samsung vb.) işletim sistemlerinde sorunsuz çalışabilmektedir.
Hazırlıklarına 2011 yılında başlanan projenin ilk yazılımları 2012’nin Kasım ayında tamamlandı. Projenin ilk denemesi olan 4 adet manyetik alan ve manyetizma deneylerinin ilk sanal uygulamaları başarı ile gerçekleştirildi. İlk uygulamaları sorunsuz gerçekleştirilen İÜSANLAB’ta, şu anda Üniversite Genel Fizik, Genel Kimya ve Genel Biyoloji Laboratuvar deneylerinin tasarımları yapıldı. Artık bu laboratuvarlarda deneyler, sanal olarak bilgisayar üzerinden yapılabiliyor.Projenin bir sonraki aşaması eczacılık, tıp vb. alanlarda da sanal laboratuvar uygulama eğitimlerine olanak sağlayan çalışmaların planlanması olacaktır. İÜSANLAB, kısa süre içinde tüm öğretim üyelerimizin ve öğrencilerimizin hizmetine sunulacaktır.
İÜ Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında üretilen projeye şu an fizik, kimya, biyoloji deneylerinde 36 deneylik bir Avrupa Birliği projesi ile devam ediliyor. Bütün deneyleri tamamladıktan sonra eczacılık, tıp gibi uygulama alanlarında da kullanılacak sistemden, yakın zamanda tüm öğretim üyeleri ve öğrenciler yararlanabilecekler.
Doç. Dr. Ergün Yolcu, “İstanbul Üniversitesi’nde ve Türkiye’de böyle bir sistem ilk defa kullanılıyor.” diyerek proje hakkında şu bilgileri verdi:
“Bu fizik laboratuvarını ilk defa biz modelledik; aslında böyle bir laboratuvar yok. Bütün modellemesi İstanbul Üniversitesi’ne aittir. Bu projeyi geliştirirken interaktif olmasına önem verdik ve bilgisayarın başında tek başlarına olsalar da öğrencilerin kendilerini gerçek bir laboratuvar ortamındaymış gibi hissetmelerini amaçladık. Bu nedenle 3 boyutlu modellemeler yaptık.
Proje yöneticilerinden İÜ İletişim Proje yöneticilerinden İÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Fatma Gülay Kırbaşlar, sistemin kullanılışını şöyle açıkladı:
“Öğrenciler deneylere 4 kişilik gruplar hâlinde bağlanıyor. Örneğin 55 kişilik bir sınıfta, 4’er kişilik gruplarda 4 tane deney yapılıyor. 4 kişilik grup, bir hafta deney 1’i yapıyorsa diğer hafta deney 2’yi yapıyor, sonraki hafta deney 3’ü yapıyor. Sistem, onların her birine bir görev veriyor. Hocalar, her öğrencinin listeden numarasını, adını, soyadını, doğum tarihini, dönemini, yılını, hangi bilim dalına ait olduğunu ekliyor ve sınıfın listesini oluşturuyor.
Hocalar, öğrencilerin kaçıncı deneyde kaçıncı masada olduklarını belirliyorlar. Daha sonra bütün öğrencileri farklı deneylere yerleştiriyorlar. Deneyi yani sistemi aktif hâle getirdiklerinde öğrenciler o hafta o deneyi yapıyorlar, sonraki hafta diğer deneye geçiyorlar. Gruplar bir deneyi tamamladıktan sonra tablo oluşturuyorlar. Bu tabloyu bütün kullanıcılar, öğrenciler görebiliyorlar.”
Proje yöneticilerinden İÜ Rektör Danışmanı ve İÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Elif İnce, laboratuvar çalışmasını şöyle anlatıyor:
“Öğrenciler sisteme girdiklerinde karşılarına Skype ekranı çıkıyor. Skype ve Twitter’dan birbirleriyle iletişim kuruyorlar. Sanal laboratuvarda öğrencilerin birbirleri ile iletişim kurmaları açısından şu anda akıllı telefonlardaki WhatsApp uygulamaları üzerinde çalışıyoruz. Aktif öğrenme yöntemine göre de birbirleriyle iletişim hâlinde olmaları lazım. İlk 8 deney için yeterli bütçe olmadığından chat ortamını koyamadık. Ama projenin devamında bunu da koyacağız. Şu an uygulamaları Twitter üzerinden yapma nedenimiz, sistemin çalışabilir olduğunu herkese göstermek. Öğrenciler sistemde detaylara tıkladıklarında, diğer öğrencilerin kimler olduğunu görebiliyorlar. Hangisinin ne görev yapacağını bilgisayar söylüyor. Bilgisayara da bu görev komutunu biz veriyoruz. Şu anda bu 8 deney bütün İstanbul Üniversitesi’nde kullanılabilir durumda. Testlerini yaptık, hiç sorun yok. Deneyleri Eğitim Fakültesi’nin fizik laboratuvarı derslerinde kullanıyoruz. Her hafta sanal uygulamasını yapıyoruz.
Geliştirilen İÜ Sanal Laboratuvarı kısaca şu özellikleri içermektedir:
Multi-admin kullanımı:
Üniversitenin farklı bölümlerindeki öğretim elemanlarının kullanımına olanak tanımaktadır.
Multi-user kullanımı:
Öğrencilerin interaktif olarak deneyleri yapabilmelerini sağlamak amacı ile her bir kullanıcıya özel görev tanımı yapılmıştır.
Yazılımında, diğer sanal fizik laboratuvar sitelerinden farklı olarak, flash ve java uygulamaları kullanılmamış; günümüz gereksinimlerini karşılayabilmesi amacı ile ipad, iphone, ve akıllı telefonlarda kullanılabilir İstanbul Üniversitesi’ne özel yazılım geliştirilmiştir.
Deneyler sırasında kullanıcılar kendi görevlerini yapıyorlarken, diğer kullanıcıların da değişiklikleri görmesine olanak sağlar (amper artışı, bobin değişikliği,
yer değiştirme, açı değişikliği, vb.)
Üretilen sanal laboratuvarının çok kullanıcılı ve internet erişimine açık olması sebebi ile işbirlikli gruplar ile gerçekleşebilecek tüm aktif öğrenme yaklaşımlarının kullanımına uygundur. Bu amaca uygun olarak olarak özel dizayn edilmiştir.
Proje Ekibi
Prof. Dr. Zeynep Çiğdem KAYACAN (İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi), Prof. Dr. Fatma Gülay KIRBAŞLAR (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi), Doç. Dr. Ergün YOLCU (İletişim Fakültesi), Yrd. Doç. Dr. Elif İNCE (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi), Prof. Dr. Ayşe Esra ASLAN (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi), Dr. Johanna Alkan OLSSON (Avrupa Birliği Projeleri Birimi), Prof. Dr. Ceyhan Kandemir ( İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi), Yrd. Doç. Dr. Özgü YOLCU (İstanbul Üniversitesi Teknik Bilimler MYO), Yrd. Doç. Dr. Zeliha ÖZSOY GÜNEŞ (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi), Araş. Gör. Dr. Mesut AYTEKİN (İletişim Fakültesi), Araş. Gör. Dr. Ümit SARI (İletişim Fakültesi), Öğr. Gör. Süleyman Türkoğlu (İletişim Fakülte,si), Araş. Gör. Yavuz YAMAN (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi), Dr. Ayşe Ceylan AKBAŞLI (İÜ Avrupa Birliği Projeleri Birimi), Prof. Dr. Thomas BAUER (University of Vienna), Prof. Dr. Dimitris CHARALAMBIS (University of Athens)
Prof. Dr. Fatma Gülay KIRBAŞLAR
Yrd. Doç. Dr. Elif İNCE