AJANS ÜNİVERSİTE – Mehmet Efe ALTAY
Son günlerde medyanın gündeminde hayli geniş yer tutan Aspendos Antik Kenti, Antalya’nın Belkıs Köyü’nde bulunan ve tiyatrosu ile ünlü bir liman kenti konumunda olan bir yerleşim bölgesi. Her yıl binlerce turistin gezmek için geldiği bu kent Aspendos Opera ve Bale Festivali ile turizm sektöründe önemli bir yer tutuyor.
Restorasyon projelerinin hazırlanma konusunda sözüne başlayan Restoratör İntaş, “Restorasyon projesi hazırlanırken bir tüzüğe uyulur. Bu tüzük Venedik tüzüğüdür. Venedik Tüzüğü, tarihî yapıların korunması ve restorasyonu hakkında uluslararası bir çerçeve belirleyen, Mayıs 1964’te kabul edilen bir anlaşmadır” dedi.
Restorasyon süreci ne kadar sürdü?
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından hazırlattırılan tiyatronun restorasyon çalışmalarına Ocak 2013 tarihinde başlanılmış ve yaklaşık 2 seneyi bulan bir restorasyon çalışması olmuştur. Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun kararı ile uygun bulunan rölöve, restorasyon, restitüsyon, statik ve elektrik projeleri doğrultusunda yapılmıştır.
Restorasyon yapan firmanın seçim aşaması nasıl olur?
Ülkemizde restorasyon çalışmaları çoğu kez ihale yolu ile yapılmaktadır. İhaleye katılan firmalar arasından seçim yapılır. Seçim yapılırken firmaların geçmişte yapmış olduğu restorasyon çalışmaları veya diğer çalışmalarda almış olduğu iş bitirmelerine bakılır. Yani bir nevi özgeçmiş diyebiliriz.
O zaman Aspendos da böyle başladı diyebiliriz. Peki nasıl devam etti?
Aspendos’ta yapılan restorasyon çalışmaları da böyle bir süreç ile başlamıştır. İhaleyi kazanan x firması ile restorasyona başlanmıştır. Ama tabii ki kurulca hazırlanan restitüsyon yani geçmişte bölgenin nasıl olduğu, rölöve yani yapının şuan ki durumu ve restorasyon bölgeye nasıl bir müdahale yapılacağı bu projelere uygun olarak yapılır. Açıkça söylemek gerekirse Aspendos’a ‘’mutfak mermeri’’ döşemek bir yana bir çivi dahi çakamazsınız. Projede olmayan bir müdahalede bulunamazsınız .Firma çalışmalarına başlamadan öncede kültür varlığı fotoğraf, video vb. tekniklerle ayrıntılı olarak belgelenir. Bu çalışmalar titizlikle yapılır. Fotoğraf çekilen makinenin özellikleri, markası, çözünürlüğü dahi raporda yazar.
Çalışmanızın sonucunda medyada ‘mutfak mermeri’ benzetmesi oldukça sık dillendirildi. Ekibiniz ve siz bunu nasıl karşıladınız?
Bahsettiğim gibi, restorasyon işlemine başlamadan önce işin başından sonuna kadar yapılacak tüm müdahaleler kurulca bellidir. Yani, Aspendos Antik Tiyatrosu’nun oturma yerlerine nasıl bir müdahale yapılacağı çok önceden belirlenmişti. Yapılan analizler ve laboratuvar testleri sonucu taşın görsel zevke hitap etmesinden ziyade taşın basıncı, cinsi, yapısı gibi özelliklere bakılır. Aspendos tiyatrosunda da bu çalışmalar titizlikle yapılmıştır.
Peki bu çalışmaların sonucunda seçilen renk ve taşın cinsi ne olmuştur?
Restorasyon çalışmaları devam ederken oturma bölümünden örnek alınan taş örneği laboratuvar sonucunda ‘’Kireç taşı’’ olarak belirlenmiştir. Restorasyonda kullanılan taşa Antalya’nın çevresinde bulunun taş ocakları gezilmiş örnekler alınmış ve yine laboratuvar çalışmaları ile kurulca karar verilmiştir.
Medyada tartışma konusu olan taşların neden aslını korumadığına yönelik eleştirilere de cevap veren İntaş Venedik Tüzüğü’nün 12. Maddesini hatırlatarak sözlerine devam etti, “Eksik kısımlar tamamlanırken, bütünle uyumlu bir şekilde bağdaştırılmalıdır; fakat bu onarımın ,aynı zamanda sanatsal ve tarihi tanıklığı yanlış bir biçimde yansıtmaması için, özgünden ayırt edilebilecek bir şekilde yapılması gereklidir.”
Topkapı Sarayı’nın restorasyonu gibi birçok farklı projelerde de çalışmış olan Restoratör Tayfun Koç, ” Sanat eserlerinin, dönemin teknolojik, sanatsal ve psikolojik bir sentezinden ibaret olduğunu unutmamak gerek. Günümüz teknoloji ve imkanları çerçevesinde eseri herhangi bir olumsuz etkiye maruz bırakmayacak şekilde müdehalinin kendisini belli etmesi sağlıklı bir anlayıştır. İtalya’dan örnek verecek olursak, eski çağlara ait bir ahşap merdiveni restorasyon ekibi metal parçalar ile tamamlıyor. Bu işin konuşulması ve uygulanması ucu açık bir konudur, bilgi sahibi kişilerin yorum yapıyor olması daha sağlıklı olacaktır diye düşünüyorum” dedi.