“Türk arkeolojısının duayen ismi, Cumhurıyet’in örnek ve öncü bilim kadınlarından, İstanbul Üniversitesi emekli öğretim üyelerınden Prof. Dr. Halet Çambel, 97 yaşında vefat etti”
Arkeoloji dünyasının en önemli isimlerinden biri olan İÜ Emekli Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Halet Çambel, Türk arkeolojisinin bilimsel olarak gelişmesinde ve dünya çapında tanınmasında büyük rol oynadı. İÜ Arkeoloji Bölümü’nün, TÜBİTAK Arkeometri Enstitüsü’nün kurulmasını sağladı, pek çok öğrenci yetiştirdi. Özellikle Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerindeki pek çok tarihî eserin saptanmasını, belgelenmesini gerçekleştirdi. Bu eserlerin haritalarını çıkararak gelecek nesillere aktarılması için çalışmalar yürüttü. Genç arkeologlarla birçok kazı yaptı. Karatepe Aslantaş’ta Türkiye’nin ilk açık hava müzesini kurdu. Çevre köylerde yaşayanların eğitimine ve bölgeye özgü yöresel ürünlerin orijinaline uygun olarak yeniden üretimine destek verdi. Özverili çalışmaları ve insanlara karşı samimi davranışları neticesinde yöre halkı onu Prof. Dr. Halet Çambel olarak değil “Halet Abla” olarak anmaya başladı, çocuklarına “Halet” ismini verdi. Dostlarının, çoğu yerde ifade ettikleri gibi, o “gerçek” bir aydındı.
Lise yıllarında tanıştığı eskrim sporu, Olimpiyatlar’da İlk Türk kadın sporcu olmasını sağladı. Çambel, 1936 Berlin Olimpiyatları’nda Suat Fetgeri Aşeni ile birlikte Türkiye’yi temsil etti. Okçuluk ve Japon güreşi jiu-jitsu ile ilgilenen Çambel, arkeolojiye olan ilgisini lisedeki sanat tarihi öğretmeninin etkili anlatımı ve İstanbul’un tarihî mekânlarına düzenlediği gezilerde kazandı. Bu ilgisi aşka dönüştü ve bir ömür sürdü.
Çambel, Atatürk’ün emri ile başlatılan Hitit tarihi araştırmaları dâhilinde, Çorum Hattuşaş’ta binlerce tabletin ortaya çıkarılması çalışmalarında görev aldı. Hayatını değiştiren olay ise 1946 yılında gerçekleşti. 1946’da, H. Th. Bossert ve Adana Müzesi Müdürü Naci Kum ile birlikte, Kadirli yakınlarındaki Karatepe- Aslantaş’ı buldular. Bir çobanın verdiği bilgi sayesinde, Hitit uygarlığının önemli bir yerleşim alanı gün yüzüne çıkartıldı. 1947’den itibaren Toroslar’ın, o dönemde ulaşılması zor, görkemli Geç Hitit merkezi Karatepe-Aslantaş’ta, H. Th. Bossert ve U. Bahadır Alkım ile birlikte kazılarda görev aldı. 1952’den sonra ise kazıları tek başına devam ettirdi ve ölümüne kadar geçen hayat dilimini Karatepe-Aslantaş’a vakfetti. Bölgede, kazıların dışında çıkan parçalanmış binlerce eserin bir araya getirilip sergilenmesi için de büyük çaba sarf etti. Roma Merkezi Restorasyon Enstitüsü’nün uzmanları ile birlikte parçalanmış eserleri birleştirerek tarihin gömülü eserlerine yeniden hayat verdi. Yurt içinde ve dışındaki çabaları sonuç verdi ve ören yerinin milli park ilan edilmesini, aynı zamanda ülkemizin ilk açık hava müzesinin de kurulmasını sağladı. Mimar Turgut Cansever’in projesini çizdiği müzenin uygulamasını, Çambel’in eşi Gazeteci- Mimar Nail Çakırhan yaptı. Bilim dünyası, Karatepe-Aslantaş’ı, Hitit hiyerogliflerinin çözüldüğü yer olarak tanımaktadır.
Prof. Dr. Halet Çambel (1916- 2014)
Prof. Dr. Halet Çambel, Hasan Cemil ve Remziye Çambel’in kızı olarak 27 Ağustos 1916’da, Berlin’de dünyaya geldi. Prof. Dr. Halet Çambel, I. Dünya Savaşı sonrası mütareke döneminde, anne babası ile bir süre İsviçre ve Avusturya’da yaşadıktan sonra, Cumhuriyet’in kurulmasını takiben 8 yaşında Türkiye’ye geldi.
İlköğrenimini Almanya’da, ortaöğrenimini 1927-1935 tarihleri arasında İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde (şimdiki adıyla Robert Koleji’nde) yaptı. 1935 yılında Galatasaray Lisesi’nden mezun oldu. Aynı yıl Fransa devletinin verdiği bursu kazanarak Sorbonne’da arkeoloji eğitimine başladı. 1938’de École Pratique des Hautes Études, Institut (Université) Catholique ve École du Louvre’daki eğitimini tamamlayarak diplomasını aldı. Doktora çalışmasını yürütürken II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi yüzünden Türkiye’ye dönmek zorunda kaldı.
1940 yılında İÜ Edebiyat Fakültesi’nde Prof. H.Th. Bossert’in asistanı oldu. Aynı yıl ünlü mimar Nail Çakırhan’la (1910-2008) evlendi. Doktorasını 1944’te, doçentliğini ise 1947 yılında verdi. 1960’ta profesör oldu.
1984 yılında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Prehistorya Ana Bilim Dalı Başkanlığı’ndan, yaş haddi nedeniyle
emekliye ayrıldı. 2008 yılında eşi Nail Çakırhan’ı kaybetti. Prof. Dr. Çambel, Karatepe’deki çalışmalarını emekli olduğundan bugüne kadar kesintisiz bir şekilde sürdürdü, neredeyse bütün ömrünü bu bölgeye adadı.
İÜ’de Cenaze Töreni Yapıldı
Prof. Dr. Halet Çambel için 14 Ocak 2014 tarihinde, emekli olana kadar çalıştığı İÜ Edebiyat Fakültesi’nde bir cenaze töreni yapıldı. İÜ Edebiyat Fakültesi Şeref Holü’nde saygı duruşu ve mesajların okunması ile başlayan törenin ardından Prof. Dr. Halet Çambel’in cenazesi, kurucusu olduğu Arkeoloji Bölümü’ne getirildi. Son kez sınıfları, laboratuvarı, salonları ve odasını ziyaret eden Prof. Dr. Halet Çambel, defnedilmek üzere Muğla’ya uğurlandı.
İstanbul Üniversitesi 2012 Yılı Onur Ödülü
Prof. Dr. Halet Çambel’e, İstanbul Üniversitesi 2012- 2013 Akademik Yılı Açılış Töreni’nde, “İstanbul Üniversitesi 2012 Yılı Onur Ödülü” verilmişti. Açılışa katılamayan Prof. Dr. Çambel’e, İÜ Rektörü Prof. Dr. Yunus Söylet, ödülünü evinde takdim etmişti. İÜ Rektörü Prof. Dr. Yunus Söylet, 2012-2013 Akademik Yılı Açılış Töreni’nde yaptığı konuşmasına ara vermiş, Prof. Dr. Çambel’in görüntülerini tören salonunda bulunanlarla birlikte izleyerek dakikalarca alkışlamıştı.